HISTORIA YA VITA BARIDI AMBAYO INAENDELEA KWA SASA KATI YA RUSSIA NA MATAIFA MENGINE

 

Vita baridi ilikuwa kipindi cha ugomvi kati ya vikundi viwili vya nchi duniani kati ya 1945 na 1989. Upande moja zilikuwa nchi zilizoshikama na Marekani ya Ulaya ya Magharibi katika NATO na upande mwingine nchi zilizoshikamana na Umoja wa Kisovyeti na madola ya Ulaya ya Mashariki.

Vita baridi badala ya vita moto

Pande zote mbili zilijenga jeshi kubwa na kuwa na silaha nyingi lakini hazikuanzisha vita moja kwa moja ingawa zilijaribu kutishana na kupeana matatizo kwa njia nyingi. Kipindi hiki kilikuwa na maandilizi ya vita lakini vita ya kijeshi haikuanza. Sababu muhimu ya kutoingia katika mapigano ya wazi ilikuwa akiba kubwa ya silaha za nyuklia kila upande na wote walijua ya kwamba vita ingeleta uharibifu kabisa kwa nchi zote zilizoshiriki hata kwa dunia yote.WWW.PALLANGYO.BLOGSPOT.COM

Chanzo kilikuwa farakano kati ya washindi wa Vita Kuu ya Pili ya Dunia

Vita baridi ilianza baada ya vita kuu ya pili ya dunia. Marekani, Umoja wa Kisovyeti, Uingereza na Ufaransa zilikuwa nchi washindi wa vita hii dhidi ya Ujerumani. Urusi ulikuwa na siasa ya kikomunisti lakini washindi wengine walifuata siasa ya kidemokrasia pamoja na uchumi wa kibepari.

Nchi za Ulaya ya Mashariki pamoja na sehemu za Ulaya ya Kati zilikaliwa na jeshi la kisovyeti lililowahi kuwafukuza Wajerumani katika maeneno haya. Wasovyeti walianza kuunda serikali zilizoshikamana nao mara nyingi kwa njia ya uchaguzi bandia na kwa kuwalazimisha wanasiasa wa nchi kama Poland, Chekoslovakia au Hungaria kutii madai yao. Wapinzani walikamatwa na kufungwa ndani. Katika kila nchi chama cha kikomunisti kiliingizwa katika serikali na vyama vingine vya kisiasa kuwekwa chini ya usimamizi wa wakomunisti au washauri wasovyeti. Mwaka 1946 kiongozi Mwingereza Winston Churchill alilalamika ya kwamba "pazia ya chuma" ilitandikwa katika Ulaya kuanzia Stettin upande wa kaskazini hadi Trieste upande wa kusini na nyuma yake uhuru ulikandamizwa.

Viongozi wa nchi za magharibi waliona maendeleo yale kama tishio hata kwa nchi zao ambako vyama vya kikomunisti vililenga pia kushika utawala lakini kwa jumla zilishindwa bila usaidizi wa kijeshi jinsi ilivyokuwa upande wa mashariki. Hapa nchi za Ulaya ya Madharibi zilishikamana pamoja kuzuia uenezaji wa enzi la Kisovyeti katika nchi zao.

Uhusiano mbaya ulianza mara baada ya ushindi ukaonekana kabisa wakati wa 1948/49 ambako Wasovyeti walijaribu kuwalazimisha Wamarekani na wanzao kuondoka katika Berlin ya Magharibi kwa kufunga barabara zote zlizounganisha mji na Ujerumani ya Magharibi na kuzuia vyakula visifike mjini tena. Marekani iliweza kulisha wakazi kwa njia ya daraja la angani na ndege zilileta bidhaa.

Kabla ya tukio hili majaribio la Umoja wa Kisovyeti la kupanusha upeo wake kwa kusaidia wanamigambo wakomunisti katika Ugiriki na Uajemi kuanzia 1946 yalileta uchungu. Sababu nyingine za kuunda wasiwasi zilikuwa majaribio ya wapelelezi Warusi waliotafuta siri ya silaha za kinyuklia za Marekani.

Ukuta wa Berlin ilikuwa kielelezo wa pazia ya chuma katika Ulaya

NATO na Mapatano ya Warshawa

Nchi za Magharibi ziliunda mwungano wa kijeshi wa NATO (North Atlantic Treaty Organization) wakiahidi kushikamana kama nchi yoyote ingeshambuliwa na nje.

Wasovyeti walijibu kwa kuunganisha nchi zilizokuwa chini ya usimamizi wao katika Mapatano ya Warshawa.

Miungano haya ya kijeshi yalifuatwa na mapatano ya kiuchumi kila upande.

Nchi zilizoanzisha NATO zilikuwa: Marekani, Uingereza, Ufaransa, Italia, Ureno, Uholanzi, Ubelgiji, Luxemburg, Norwei, Denmark, Iceland, Australia na Kanada. 1954 Ujerumani ya Magharibi ilipokelewa pia. Uturuki na Ugiriki zilijiunga pia.

Nchi za Mapatano ya Warshawa zilikuwa: Umoja wa Kisoveti, Albania, Bulgaria, Poland, Romania, Chekoslovakia, Hungaria na Ujerumani ya Mashariki.

Kila upande ulikuwa na nchi mbalimbali zilizoshirikiana nao bila kijiunga rasmi na mapatano yale. Umoja wa Kisoveti ilishikamana na Kuba, China, Korea ya Kaskazini na Mongolia. Marekani iliendelea kuwa na mapatano ya kijeshi na nchi nyingi kama Uajemi, Pakistan na Taiwan.

Makombora maelfu kama SS20 hii ya kisovyeti yalikuwa tayari kurusha mabomu ya kinyuklia

Tishio la vita ya nyuklia

1945 Marekani ilikuwa nchi ya pekee duniani yenye silaha za nyuklia. Lakini Umoja wa Kisovyeti iliweza kufuata 1949 ikalipusha bomu ya nyuklia.

Kila upande uliendelea kutengeneza akiba kubwa ya silaha hizi. Hadi miaka ya 1980 idadi ya silaha hizi ilitosha kuharibu kila maisha duniani mara kadhaa.

Viongozi wa kijeshi na wa siasa walijua ya kwamba kama ulikuwa na uwezo wa kuharibu kabisa maadui. Lakini walijua pia ya kwamba hata maadui wale walikuwa na uwezo huohuo na kila moja aliyjiandaa kabisa kurusha mabomu nyingi kabla ya kufa mwenyewe.

Kwa njia hii hofu ya kifo cha kinyuklia ilizuia kuanzishwa kwa vita moto kati ya pande mbili.

Lakini hofu hii haikuzuia vita katika nchi mbalimbali ambako Wasovyeti na Marekani walisaidia upande moja dhidi ya marafiki wa upande mwingine. Mifano ya vita hizi ni Vita ya Korea na Vita ya Vietnam au pia vita katika Afrika.

Athira ya vita baridi duniani mnamo mwaka 1980
Buluu neusi: Nchi za NATO
Buluu nyeupe:Nchi zilikuwa na mapatano ya kijeshi na Marekani
Nyekundu kali: Nchi za mapatano ya Warshawa
Nyekundu wastani: Nchi za kisoshalisti zenye makubaliano nao
Nyekundu nyeupe:Mchi zenye mapatanao mengine na Umoja wa Kisovyeti;
Kijivu: Nchi zisizofungamana na upande wowote

Athira ya vita baridi katika Afrika

Maendeleo ya Afrika yaliathiriwa pia na vita baridi. Kwa jumla kila upande ulijaribu kuvuta nchi changa za Afrika upande wao. Kama serikali ilipatana na upande mmoja upande mwingine mara nyingi ulikuwa tayari kusaidia wapinzani wa ndani kwa msaada wa silaha na pesa.

Wapiganaji uhuru katika koloni za Ureno kama Msumbiji au Angola walipata msaada wa silaha na pesa kutoka nchi za mashariki kwa sababu Ureno ilikuwa nchi ya NATO. Wapinzani hao walitazamiwa na magharibi kama wakomunisti na wakala wa Wasovyeti hivyo Marekani ilisaidia Afrika Kusini ingawa siasa ya ubaguzi wa rangi ilivunja haki za kidemokrasia.

Madikteta wengi wa Afrika walipata usaidizi wa upande mmoja au mwingine wakitangaza tu kushikamana nao. Serikali ya Mobutu Sese Seko katika Kongo ilisaidiwa na nchi za magharibi kwa sababu Mobutu alijitangaza kama adui wa ukomunisti. Haile Mengistu Mariam wa Ethiopia alipata silaha na washauri kutoka upande wa mashariki na polisi ya siri ya Ujerumani ya Mashariki ilishauri wapelelezi wa Ethiopia jinsi gani kutafuta wapinzani wa ndani. Hata kama serikali fulani ya Afrika iliharibu uchumi na kuvunja haki za binadamu iliweza kutegemea usaidizi kutoka kwa upande moja wa vita baridi ikijitangaza iko upande wao. Siad Barre alikuwa na mapatano na Umoja wa Kisovyeti hivyo Somalia ilihesabiwa kati ya nchi za upande wa kikomunisti. Baada ya Ethiopia kupatana na Wasovyeti pia tangu 1974 Somalia iliyokuwa na fitina na jirani yake kuhusu eneo la Ogaden ilihamia upande wa Marekani ikasaidiwa nao.

Viongozi mbalimbali waliopigania uhuru walipata kimbilio katika nchi za mashariki wakapata nafasi ya kusoma na kujifunza matumizi ya silaha. Hii ilikuwa sababu moja kwa nini wengi walielekea itikadi ya kisoshalisti na kujaribu mbinu za kisiasa na kiuchumi kufuatana mfano wa wakomunisti wa Ulaya hata kama siasa yao haikuwa na matokeo mazuri kwao nyumbani.

Mwisho 1989

Mashindano ya kuongeza silaha mpya yalishinda uwezo wa uchumi wa nchi za kikomunisti. Katika miaka ya 1970 ilionekana ya kwamba uchumi wao ulibaki nyuma. Teknolojia mpya hazikuenea kwa sababu utawala wa kidikteta ulijaribu kusimamia mawasilaino yote kwa njia ya polisi na manedleo yalikwama. Uchumi ulioongozwa na serikali haukuweza kushindana na nguvu ya ubepari.

Umoja wa Kisovyeti ilitia nguvu jeshi na maendeleo ya silaha lakini uwezo wa kiuchumi haukutosha.

Katika miaka ya 1980 ilionekana ya kwamba nchi za mashariki zilibaki nyuma sana. Katika nchi kadhaa wananchi walidai haki za kibinadamu. Poland iliona harakati ya wafanyakazi waliokataa uongozi wa wakomunisti wakaanzisha chama cha Solidarnocz na kusababisha utawala wa kijeshi badala ya chama.

Michael Gorbachov wa Umoja wa Kisovyeti na rais Ronald Reagan wa Marekani wakitia sahihi mapatanoy a kupunguza silaha za kinyuklia 1997

Kiongozi mpya wa Umoja wa Kisovyeti Mikhail Gorbachov alielewa hatari ya kuporomoka kwa uchumi wake akatafuta uelewano na Marekani ili kupunguza gharama za jeshi. Siasa mpya ya glasnost iliruhusu kutamka kwa maoni mbalimbali ikaruhusu pia kiwango fulani cha upinzani wa viongozi. Gorbachov aliamua kutotisha tena nchi zilizoshikamana na Umoja wa Kisovyeti kwa mashambulio ya kijeshi jinsi ilivyokuwa awali.

Hapo nguvu za upinzani zilipata kipaumbele katika nchi kama Hungaria na Poland na viongozi wapya walielekea kuongeza haki za kidemokrasia wakakubali vyama vipya na magazeti huru. Mwaka 1989 wananchi wa Ujerumani ya Mashariki walianza kuandamana wakalazimisha uongozi wa chama cha kikomunisti kujiuzulu na viongozi wapya walifungua ukuta wa Berlin iliyowahi kutenganisha pande mbili za mji huu kwa miaka 38.

Anguko la ukuita wa Berlin ilikuwa dalili ya mwisho wa vita baridi na pia utawala wa kikomunisti katika nchi za Ulaya. Kote katika nchi za kikomunistis erikali ilianguka na viongozi wapya walichaguiwa na wananachi.